Nội dung chính của bài viết
Nuôi dạy trẻ từ sớm trong giai đoạn từ 0 – 6 tuổi đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc hình thành nhân cách và sự phát triển năng lực cá nhân của trẻ. Nếu được giáo dục và chăm sóc một cách bài bản, đúng đắn, trẻ sẽ được phát huy tối đa tiềm năng của mình, trở thành con người thông minh, độc lập, tài giỏi trong tương lai.
1. Nuôi dạy trẻ từ 0 – 6 tuổi: Có nên hay không?
Đây là thắc mắc của không ít bậc phụ huynh trong quá trình nuôi dạy trẻ từ 0 – 6 tuổi. Theo một số nghiên cứu về giáo dục, nuôi dạy trẻ từ sớm được cho rằng là việc làm cần thiết vì đây chính là thời điểm “Vàng” cho sự phát triển trí não của trẻ.
Theo báo cáo tổng hợp từ The Urban Child Institute (UCI), ngay từ khi mới sinh, não bộ của trẻ đã có sẵn tất cả các tế bào thần kinh cần có. Trong những năm đầu đời, não trẻ có sự thay đổi nhanh chóng cả về lượng và chất:
- Kích thước não trẻ tăng gấp đôi trong năm đầu tiên.
- Não hoàn thiện 70 – 80% liên kết giữa các tế bào ở sau não và phát triển nhiều nhất trong 3 năm đầu đời. Đến năm 3 tuổi, nó đã đạt 80% khối lượng dành cho người lớn.
- Từ năm 4 tuổi trở đi các liên kết tế bào sẽ được diễn ra ở các phần khác nhau ít quan trọng hơn của thùy não trước. Khoa học cũng chỉ ra quá trình phát triển từ phải sang trái của não trẻ em. Ở tuổi lên 6, não trẻ đã có sự phát triển gần như hoàn thiện ở cả 2 bán cầu não. Đến 8 tuổi trí lực không phát triển rõ rệt nữa, và sau đó con người chỉ có thể phát triển kỹ năng và tri thức.
Nuôi dạy trẻ sớm từ 0 – 6 tuổi là vô cùng cần thiết cho sự phát triển trong tương lai của trẻ
Với quá trình phát triển não bộ đặc biệt ở trẻ nhỏ, các nhà khoa học cho rằng những năm đầu tiên của cuộc đời sẽ đặt nền tảng cho sự phát triển trí tuệ của tuổi vị thành niên và tuổi trưởng thành. Trẻ càng nhỏ tuổi thì não càng linh hoạt và tốc độ tiếp thu càng nhanh và lượng thông tin tiếp thu càng nhiều. Trẻ từ 0 – 3 tuổi có khả năng tư duy và học hỏi rất nhanh, cao gấp trăm, nghìn lần so với người lớn.
Trên thực tế, thông qua quan sát thông thường, chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy các bé phát triển rất nhanh và thay đổi từng ngày. Từ những tương tác giản đơn với cha mẹ như nhìn theo, cười, khóc để gây sự chú ý … đến khi bập bẹ nói tiếng đầu tiên và giao tiếp gần như thành thạo với người lớn ở tuôi lên 3.
Trẻ luôn tò mò và hứng thú với mọi điều xảy ra xung quanh. Đặc biệt, chúng có khả năng ghi nhớ nhanh và lâu, dễ dàng tiếp thu những điều cha mẹ dạy bảo. Do vậy, cha mẹ nên chú trọng và có phương pháp nuôi dạy trẻ từ 0 – 6 tuổi phù hợp để phát huy tối đa tiềm năng của trẻ.
2. Bí quyết nuôi dạy trẻ từ 0 – 6 tuổi của người Nhật
Từ lâu, người Nhật đã nổi tiếng với cách dạy con hiệu quả và khác biệt, khiến cho phụ huynh trên toàn thế giới ngưỡng mộ và học tập theo. Dưới đây là một số bí quyết nuôi dạy trẻ từ 0 – 6 tuổi của người Nhật theo từng giai đoạn.
2.1 Nuôi dạy trẻ từ 0 – 6 tháng tuổi: Giai đoạn phát triển các giác quan và năng lực tiếp thu
Đặc điểm tâm lý của trẻ từ 0 – 6 tháng tuổi
Trong những tháng đầu đời của trẻ sơ sinh, bé chủ yếu làm quen và hình thành thói quen sống với môi trường xung quanh. Ở giai đoạn này, bé chỉ cần được người lớn thỏa mãn những nhu cầu bản năng như ăn, ngủ, vệ sinh, chơi,…
Thông qua sự cảm nhận của các giác quan, ở tháng thứ 2, trẻ dần nhận biết và phản ứng những âm thanh quen thuộc như cười vui khi nghe tiếng trò chuyện của cha mẹ và có thể giật mình vì những tiếng động lớn hoặc bất ngờ.
Nuôi dạy trẻ sớm giúp kích thích phát triển các giác quan của trẻ
Không chỉ vậy, khoảng đến 3 – 4 tháng tuổi, trẻ có thể nhớ mặt những người thân thiết. Đến 6 tháng tuổi, trẻ bắt đầu biết quan sát khuôn miệng của mẹ và bắt chước những âm thanh xung quanh. Ngay cả xúc giác của trẻ cũng có sự phát triển vượt trội khi các con bắt đầu biết cảm nhận thông qua việc chạm, thậm chí là mút ngón tay.
Đây cũng là giai đoạn quan trọng nhất để giúp trẻ phát huy khả năng ngôn ngữ. Trẻ tiếp thu ngôn ngữ và thông tin một cách tự nhiên, thụ động thông qua tương tác với cha mẹ, những âm thanh, hình ảnh từ thế giới xung quanh.
Để tăng năng lực cảm nhận và kích thích các giác quan của trẻ phát triển, các cha mẹ người Nhật khi nuôi dạy trẻ thường tạo điều kiện cho trẻ tiếp xúc với nhiều môi trường giáo dục tốt và đa dạng. Điều này sẽ giúp trẻ tiến bộ nhanh chóng và phát triển tốt hơn so với việc dạy trẻ ở các giai đoạn sau.
Một số bí quyết nuôi dạy trẻ từ 0 – 6 tháng tuổi của người Nhật
- Treo các bức tranh phong cảnh nhiều màu sắc cạnh nơi bé nằm để kích thích thị giác. Thường xuyên cho bé xem những tranh ảnh có nội dung phù hợp để tăng khả năng ghi nhớ và nhận thức của trẻ.
- Khi bé hơn 2 tháng tuổi, cho bé tiếp xúc với chữ bằng việc dán bảng chữ cái gần giường bé ngủ. Dán sẵn một bảng chữ cái với những chữ cái được in màu đỏ, to, rõ ràng.
- Cho trẻ tiếp xúc với nhiều loại âm thanh khác nhau. Chọn những âm thanh và bản nhạc yêu thích dành riêng cho trẻ em và bật cho trẻ nghe hằng ngày.
Tiếp xúc với âm nhạc từ sớm giúp trẻ phát triển thính giác
- Thường xuyên giao tiếp và nói chuyện với trẻ mỗi ngày từ khi mới sinh. Lắng nghe giọng nói của cha mẹ sẽ giúp thính giác của trẻ phát triển và tạo được mối liên kết âm thanh mạnh mẽ giữa cha mẹ và bé.Điều này còn giúp bé có nền tảng âm từ vững chắc để học nói sau này.
- Tiến hành lặp đi lặp lại các hành động trong 1 thời gian dài, theo dõi những phản xạ của trẻ trước những hình ảnh, âm thanh mà cha mẹ cho bé tiếp xúc để điều chỉnh cho phù hợp.
2.2 Nuôi dạy trẻ từ 6 tháng – 3 tuổi: Giai đoạn phát triển năng lực biểu hiện và sáng tạo
Đặc điểm tâm lý của trẻ từ 6 tháng – 3 tuổi
Đây là giai đoạn trẻ tích cực khám phá và tiếp xúc với thế giới xung quanh. Ở thời điểm này, trẻ bắt đầu biết bò, tập đi và tập nói.
Nếu như ở giai đoạn trước đây, trẻ tiếp nhận mọi sự vật và thông tin 1 cách thụ động thì bây giờ trẻ đã có thể tự đến tiếp xúc với đồ vật bằng cảm giác và vận động. Từ tháng thứ 15 trở đi, trẻ đi đứng vững vàng, tầm nhìn được mở rộng và đôi tay được giải phóng.
Từ 10 – 12 tháng trẻ bắt đầu tập đi
Trẻ bắt đầu biết sử dụng nhiều công cụ thông thường trong nhà như thìa, cốc, bát…một cách khéo léo hơn. Nhờ biết đi, trẻ dần dần bắt đầu tách xa mẹ mà không cảm thấy quá khó chịu, và quay trở lại gần mẹ khi chúng sợ hãi.
Ở giai đoạn này, khả năng tư duy ngôn ngữ của trẻ dần phát triển và trở nên thuần thục. Thông qua giao tiếp với bố mẹ và những người xung quanh, trẻ có thể hiểu được thái độ và ý đồ của người khác, đồng thời hình thành ý thức biểu tượng về sự vật, hiện tượng. Lúc này giao tiếp bằng ngôn ngữ dần thay thế giao tiếp bằng vận động.
Ngoài ra, trong tâm lý của trẻ có những thay đổi đặc biệt như: tự coi mình là trung tâm trong thế giới của mình, không quan tâm đến thực tế. Trẻ đòi thì muốn có ngay, hay vòi vĩnh, không chịu chia sẻ với người khác, không thỏa mãn thì la khóc.
Trẻ hay ăn vạ, vòi vĩnh, khóc lóc?
Đây là tâm lý và biểu hiện hết sức bình thường ở giai đoạn này. Các bậc phụ huynh không nên hoảng loạn, mất bình tĩnh. Đừng dỗ dành để bé ỷ lại, hãy để bé khóc tự nín và học được cách tự lập ngay từ khi còn sớm.
Sang tuổi thứ 2 – 3, trẻ bắt đầu cố gắng tự lập với những sinh hoạt cá nhân như tự đi, nói, tự sử dụng toilet, tự ăn uống. Sự tự kiểm soát bản thân cũng bắt đầu phát triển. Trẻ bắt đầu tự khám phá, trải nghiệm, sẽ có nguy cơ mắc phải lỗi khi cố gắng tìm kiếm thăm dò những điều mới lạ.
Hãy để trẻ tự do khám phá và trải nghiệm thế giới xung quanh
Khi đó cha mẹ sẽ đóng vai trò là người hướng dẫn, chỉ dạy trẻ những điều nên và không nên, những nguyên nhân và hệ quả cho những hành động của trẻ để trẻ học hỏi và rút kinh nghiệm
Một số bí quyết nuôi dạy trẻ từ 6 tháng – 3 tuổi của người Nhật
Phụ huynh người Nhật chú trọng tới việc tạo dưng một môi trường sẵn sàng cho sự tự do trải nghiệm khám phá của trẻ. Nhờ vậy trẻ có cơ hội phát triển toàn diện, giúp xây dựng nền tảng vận động và hoạt động giác quan cho trẻ từ bé và hoàn thiện dần dần tư duy và trí tuệ
- Cha mẹ khuyến khích trẻ tự lập và để cho trẻ tự thực hiện một số hoạt động cá nhân cơ bản như tự đi, tự ăn, tự chơi và dọn dẹp đồ dùng của mình để trẻ trở nên tự chủ và tự tin hơn. Tạo dựng cho trẻ 1 số thói quen và nguyên tác trong sinh hoạt hằng ngày, khi tắm rửa hoặc đi vệ sinh.
Cha mẹ nên để bé tự lập trong một số việc như ăn uống
- Không quá bao bọc bảo vệ trẻ hoặc phản đối các hành động độc lập của trẻ sẽ khiến cho trẻ nghi ngờ khả năng của mình, cảm thấy xấu hổ với mong muốn được độc lập của mình. Đồng thời cha mẹ sẽ cho bé đi nhiều nơi, quan sát nhiều vật, việc như đi công viên, vườn bách thú, viện bảo tàng, thư viện….Sau khi đi, cha mẹ hãy hỏi để bé kể lại, hỏi cảm nhận của bé để giúp trẻ tăng khả năng tư duy và sáng tạo
- Hạn chế bớt hoạt động khám phá có thể gây nguy hiểm như nghịch lửa, chạy ra ngoài đường, ném bát đũa xuống nền nhà… Thay vì nổi nóng và quát tháo trẻ, cha mẹ người Nhật sẽ từ tốn giải thích, dỗ dành mềm mỏng để trẻ nghe lời.
2.3 Nuôi dạy trẻ từ 3 tuổi – 6 tuổi: Giai đoạn phát triển kỹ năng tư duy
Ở thời kỳ này, trẻ phát triển vượt bậc về trí tuệ. Não bộ của trẻ sẽ có thay đổi mạnh mẽ về mặt tư duy logic, các giác quan cũng nhạy bén, khả năng vận động nhanh nhạy hơn hẳn.
Trẻ đã có thể sử dụng ngôn ngữ thuần thục với khả năng nghe nói mạch lạc và hiểu câu dài phức tạp. Trong những năm 5 – 6 tuổi, trẻ hoàn toàn thành thạo trong giao tiếp với cha mẹ và những người xung quanh. Thời điểm này, trẻ đã làm quen với cuộc sống sinh hoạt và biết vị trí, vai trò của mình trong gia đình. Trẻ học cách lắng nghe, biết cách xưng hô và cư xử với những người lớn tuổi.
Đồng thời trẻ cũng mở rộng dần mối quan hệ xã hội bằng việc kết nối với bạn bè cùng lớp, thầy cô giáo… và bắt đầu biết gắn kết với những gì xung quanh trẻ. Trẻ biết để ý đến người khác, hòa nhập với bạn bè, hành xử đúng nơi công cộng theo những nguyên tắc và luật lệ trường lớp, xã hội đề ra.Trẻ dần biết phân biệt đúng sai và ý thức được hành động theo quy tắc.
Trẻ đã biết kết nối với bạn bè và những người xung quanh
Ở giai đoạn này, nhờ tư duy phát triển mạnh mẽ, trẻ hiểu được người lớn nói gì và có khả năng thể hiện mạch lạc những mong muốn của mình. Trẻ tò mò về thế giới xung quanh và bắt đầu đưa ra những câu hỏi vì sao cũng như có quan điểm riêng của mình.
Năng lực tưởng tượng được thúc đẩy khiến trẻ có thể mạnh dạn thoát khỏi vòng tay bao bọc và sự kèm cặp sát sao như hồi bé của cha mẹ. Trẻ háo hức trải nghiệm những trò chơi mới, tự do kết bạn, thể hiện sự sáng tạo thông qua cách xử lý tình huống, tương tác với đồ vật và thế giới xung quanh.
Một số bí quyết nuôi dạy trẻ từ 3 tuổi – 6 tuổi của người Nhật:
Ở giai đoạn này, bộ não của bé sẽ có sự phát triển vô cùng mạnh mẽ, vì thế việc tăng cường kỹ năng tư duy là vô cùng quan trọng.
- Cha mẹ nên lựa chọn các trò chơi phát triển tư duy cho bé, cho trẻ chơi đa dạng các trò chơi kết hợp rèn luyện não bộ như origami (gấp giấy), xếp hình, trò chơi khối gỗ, cùng các trò chơi sáng tạo khác. Ngoài ra, cha mẹ có thể cho bé học thêm các môn năng khiếu như vẽ tranh, đánh đàn, chơi bàn tính gảy hạt để kích thích tiềm năng và sự sáng tạo của trẻ.
- Tăng cường các hoạt động chân tay ngoài trời như đu xà đơn, xe đạp 3 bánh, trồng cây, chăm sóc các con vật nuôi trong nhà. Tích cực dẫn trẻ ra ngoài chơi, tăng cường vận động giúp phát triển trí tuệ lẫn thể chất, giúp trẻ cởi mở và tránh tự kỉ.
Trẻ tham gia các hoạt động ngoài trời để tăng trải nghiệm cuộc sống
- Cho phép trẻ được tự do trải nghiệm và độc lập nhận thức về thế giới xung quanh theo cách riêng của mình. Cha mẹ nên nuôi dạy trẻ bằng cách luôn khuyến khích và động viên trẻ khám phá những sở thích, để trẻ quyết định một số thứ đơn giản mà không cần gò ép theo khuôn mẫu. Điều này sẽ giúp trẻ sẽ phát triển tự nhiên, độc lập, tự tin vào bản thân, trở nên có trách nhiệm hơn và sẽ hoàn thành được nhiệm vụ được phân công.
- Giai đoạn từ 3 – 6 tuổi cũng là thời kì vàng để phát triển và hoàn thiện kỹ năng ngôn ngữ. Số lượng từ vựng trẻ dung nạp và hấp thụ một cách tự nhiên “thụ động” có thể lên đến hàng nghìn. Do vậy, các bậc phụ huynh Nhật thường rất chú trọng việc kích hoạt khả năng ngôn ngữ thông qua việc dạy chữ cơ bản, cho bé đọc sách, xem tranh truyện phù hợp…
KIDPOD – Đồ chơi thông minh giúp nuôi dạy trẻ hiệu quả
Được đầu tư phát triển bởi công ty KIDPOD Technology với sự kết hợp của các chuyên gia quốc tế trong lĩnh vực Công nghệ thông tin, KIDPOD là sản phẩm máy nghe nhạc, kể chuyện trẻ em giúp bé từ 3 – 6 tuổi phát triển kĩ năng tư duy, khả năng tưởng tượng sáng tạo và học tiếng Anh thụ động.
Máy nghe nhạc kể chuyện KIDPOD giúp hỗ trợ nuôi dạy trẻ hiệu quả
Thông qua các câu chuyện cổ tích, những bài hát Tiếng Anh và Tiếng Việt được chuyên gia chọn lọc, trẻ sẽ được học tập thụ động, vừa chơi mà học một cách lý thú, an toàn và không gây nhàm chán.
Ngoài ra, ba mẹ có thể sáng tạo bằng cách ghi âm giọng nói của mình vào máy KIDPOD để bé nghe. Máy không dùng màn hình để trẻ có thể thỏa sức tưởng tượng, tránh ảnh hưởng không tốt với mắt trẻ.
Hiện nay, máy KIDOD đã được phân phối trực tiếp trên toàn quốc TẠI ĐÂY.
KẾT LUẬN
Nuôi dạy trẻ từ 0 – 6 tuổi là một quá trình vô cùng quan trọng, ảnh hưởng đến sự phát triển trong tương lai của trẻ. Cha mẹ cần thấu hiểu và áp dụng những phương pháp giáo dục linh hoạt, sáng tạo và phù hợp với từng giai đoạn của trẻ. Mong rằng bài viết trên đã cung cấp cho quý phụ huynh những thông tin hữu ích về đặc điểm tâm lý của trẻ và bí quyết nuôi dạy con hiệu quả của người Nhật.
Tham khảo cách lựa chọn đồ chơi thông minh khi nuôi dạy trẻ từ 0 – 6 tuổi: TẠI ĐÂY
Một số nguồn tham khảo: